Instytucja ubezwłasnowolnienia wiąże się z pojęciem zdolności do czynności prawnych. Polega ono na pozbawieniu lub ograniczeniu osoby zdolności do czynności prawnych. Przepisy dotyczące tej formy prawnej zawarte są w Kodeksie cywilnym.

Ubezwłasnowolnienie powoduje, iż dana osoba nie ma możliwości samodzielnego podejmowania decyzji. Ogranicza się ją w możliwości dokonywania czynności prawnych w celu ochrony jej interesów osobistych i majątkowych. W polskim systemie prawnym wyróżnia się dwa rodzaje ubezwłasnowolnienia – całkowite i częściowe.

UBEZWŁASNOWOLNIENIE CAŁKOWITE

Na podstawie art.12 Kodeksu cywilnego ubezwłasnowolnienie całkowite powoduje, że osoba nim objęta nie posiada zdolności do czynności prawnych. Czynności prawne dokonywane przez osoby, które nie mają zdolności do czynności prawnych, są bezwzględnie nieważne. Art. 14 §2 Kodeksu cywilnego dopuszcza jednakże możliwość zawierania umów przez takie osoby, z zastrzeżeniem iż są to umowy zawierane w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego. Gdyby taka umowa pociągała za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych, to mimo jej wykonania, nie staje się umową ważną.

Skutki prawne całkowitego ubezwłasnowolnienia przedstawiają się następująco:

• dla ubezwłasnowolnionego całkowicie, który nie pozostaje pod władzą rodzicielską, sąd orzekając o ubezwłasnowolnieniu jednocześnie ustanawia opiekuna.
• osoba całkowicie ubezwłasnowolniona nie może sprawować opieki ani kurateli.
• osoba ubezwłasnowolniona całkowicie nie może również zawrzeć małżeństwa a orzeczenie ubezwłasnowolnienia może być powodem do żądania unieważnienia małżeństwa.
• na podstawie art 100 Kodeksu cywilnego osoba ubezwłasnowolniona całkowicie nie może być pełnomocnikiem, ponieważ przepisy wprowadzają wymóg posiadania co najmniej ograniczonej zdolności do czynności prawnych.

Osoby ubezwłasnowolnione całkowicie lub nie posiadające zdolności do czynności prawnej z racji wieku mogą podejmować czynności procesowe tylko przez swych przedstawicieli ustawowych.

UBEZWŁASNOWOLNIENIE CZĘŚCIOWE

Na podstawie art. 16 Kodeksu cywilnego ubezwłasnowolnić częściowo można osobę która ukończyła 18 lat, jeżeli z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych w szczególności pijaństwa lub narkomanii potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw a stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego.

Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę na podstawie art. 178-184 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Nacisk jest położony przede wszystkim na sprawowanie opieki nad majątkiem i sprawami życiowymi osoby ubezwłasnowolnionej częściowo.

Osoba ubezwłasnowolniona częściowo ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych, taką samą, jak osoby pomiędzy 13 a 18 rokiem życia. Oznacza to, iż osoba taka może bez zgody swojego kuratora zawierać umowy w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego oraz, jeżeli sąd nie postanowił inaczej, może rozporządzać swoim majątkiem oraz przedmiotami oddanymi jej przez kuratora do swobodnego użytku. Wszelkie inne czynności prawne będą ważne tylko w przypadku zgody kuratora. Osoby częściowo ubezwłasnowolnione posiadają ograniczoną zdolność procesową.

Orzeczenie o ubezwłasnowolnieniu wydaje sąd okręgowy, właściwy dla miejsca zamieszkania osoby, która ma zostać ubezwłasnowolniona, po przeprowadzeniu postępowania na wniosek złożony przez:

• małżonka osoby, która ma zostać ubezwłasnowolniona,
• krewnych w linii prostej lub rodzeństwo,
• przedstawiciela ustawowego,
• prokuratora.

Osoba składająca wniosek musi wykazać, iż jest on zasadny i zgodny z faktycznymi okolicznościami. Przede wszystkim muszą zachodzić odpowiednie przesłanki ubezwłasnowolnienia całkowitego lub częściowego. W przeciwnym razie wniosek zostanie oddalony. O ubezwłasnowolnieniu całkowitym, jak i częściowym decyduje przede wszystkim:

• choroba psychiczna,
• niedorozwój umysłowy,
• inny rodzaj zaburzeń psychicznych.

Sam proces orzekania o ubezwłasnowolnieniu jest długotrwały i wieloetapowy. Nie jest możliwe, aby sąd, wydając orzeczenie, kierował się wyłącznie argumentami wnioskodawcy. Ważna jest opinia biegłego psychiatry oraz zapoznanie się z historią choroby.

Podstawową kwestią rozstrzyganą podczas procesu dotyczącego ubezwłasnowolnienia jest dobro osoby, której ma dotyczyć proces. Przesłankami do ubezwłasnowolnienia nie mogą być korzyści finansowe. Ubezwłasnowolnienie nie jest orzekane do końca życia osoby ubezwłasnowolnionej. Przepisy przewidują możliwość uchylenia lub zmiany ubezwłasnowolnienia z całkowitego na częściowe lub odwrotnie.

Zainteresował się ten artykuł? Potrzebujesz szerszych informacji?

Skontaktuj się z nami: kancelaria@lazoriwspolnicy.pl